Μήπως ο σκύλος σου τα χάνει σε καταστάσεις που δεν θα έπρεπε; Ίσως ο μηχανισμός διαχείρισης του στρες να είναι απλώς… ανεκπαίδευτος.

Τα σκυλιά που θα παγώσουν και δεν θα δέχονται καθοδήγηση σε περιβαλλοντικά ερεθίσματα, τις περισσότερες φορές είναι σκυλιά που έχουν μεγαλώσει με υπερβολική προστασία από τους ιδιοκτήτες τους και έχουν γίνει ανίκανα να ανταποκριθούν στις προκλήσεις αυτές λόγω χαμηλής ή πολλές φορές ανύπαρκτης ανοχής στο στρες.

Η υπερπροστασία, η υπερπροσπάθεια για αποφυγή αποτυχίας και η απουσία έκθεσης σε στρεσογόνους παράγοντες κατά την ανάπτυξη του σκύλου σου, ίσως δεν είναι και τόσο καλό πλάνο εκπαίδευσης.

Όταν ένας οργανισμός βρεθεί σε μία κατάσταση που δεν τον συμφέρει, έχει ελάχιστο χρόνο για να αποκωδικοποιήσει τον πιθανό κίνδυνο. Αν η αυτοπεποίθησή του είναι χαμηλή ή αν η προηγούμενη εμπειρία είναι τραυματική, ή απλώς ανύπαρκτη, τότε είναι πιθανό να ενεργοποιηθεί ο αυτόματος μηχανισμός επιβίωσης: fight, flight ή freeze.

Κατά το freeze, η αντίδραση παγώματος σχετίζεται με την ενεργοποίηση της αμυγδαλής και άλλων κέντρων του εγκεφάλου που καταστέλλουν την κίνηση όταν δεν υπάρχει άμεση στρατηγική διαφυγής ή άμυνας. Δεν αποτελεί επιλογή, αλλά νευροβιολογικό αδιέξοδο.

Αν η αντίδραση είναι το πάγωμα, αυτό δείχνει πως ο εγκέφαλος δεν βρίσκει καμία διαθέσιμη στρατηγική αντίδρασης. Το ίδιο ισχύει και για τις υπόλοιπες αντιδράσεις του μηχανισμού επιβίωσης: φυγή ή επίθεση. Δεν πρόκειται για “επιλογές χαρακτήρα”, αλλά για αυτόματες αντιδράσεις σε αντιλαμβανόμενο κίνδυνο, που ενεργοποιούνται όταν ο εγκέφαλος δεν έχει μάθει να ρυθμίζει το στρες.

Σχεδόν όλοι οι οργανισμοί θα βρεθούμε σε τέτοια κατάσταση όταν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος, κι αυτός είναι και ο λόγος που είμαστε ακόμα ζωντανοί.

Ο μηχανισμός αυτός, όμως, γίνεται προβληματικός όταν ενεργοποιείται χωρίς να υπάρχει αντικειμενική απειλή. Εκεί δεν έχουμε να κάνουμε με “κακό χαρακτήρα”, αλλά με έναν ανεκπαίδευτο εγκέφαλο στη διαχείριση του στρες.

Η ανοχή στο στρες δεν είναι μόνον έμφυτη, αλλά κυρίως χτίζεται σταδιακά μέσα από την ελεγχόμενη έκθεση σε προκλήσεις που ο σκύλος μπορεί να διαχειριστεί, χωρίς να καταρρεύσει.

Όσο προστατευτικός κι αν είσαι απέναντι στον σκύλο σου, είναι αδύνατον να καταφέρεις να μην βρεθεί ποτέ αντιμέτωπος με καταστάσεις ή ερεθίσματα που θα τον στρεσάρουν. Η εκπαίδευσή σου χρειάζεται να βασιστεί στην ανοχή του στρες, όχι στην αποφυγή του.
Ανοχή στο στρες σημαίνει πως ο σκύλος μπορεί να νιώσει δυσφορία χωρίς να καταρρεύσει ή να αποσυνδεθεί. Δεν σημαίνει έκθεση σε τραυματικά γεγονότα, αλλά εκπαίδευση μέσω μικρών, διαχειρίσιμων προκλήσεων με την παρουσία καθοδήγησης.

Η παγίδα της υπερπροστασίας

Η παγίδα της υπερπροστασίας ξεκινά συνήθως από μικρή ηλικία, μέσα από καθημερινές πρακτικές: όταν το κουτάβι στρεσάρεται στο κλουβί ή στο πάρκο και εμείς το ελευθερώνουμε αμέσως. Ή όταν στον δρόμο το παίρνουμε αγκαλιά για να το “προστατεύσουμε” από έναν διερχόμενο σκύλο ή ήχο που μας αγχώνει.

Μέσα από αυτές τις απλές, ελεγχόμενες καταστάσεις, που δεν αποτελούν πραγματικό κίνδυνο, μαθαίνουμε άθελά μας στον σκύλο πως δεν χρειάζεται να ανεχτεί τίποτα που τον ζορίζει.
Ούτε το παραμικρό. Κι όμως, εκεί είναι η στιγμή που θα μπορούσε να χτίσει έναν πυρήνα αυτορρύθμισης.

Σαν τα μικρά παιδιά που μαθαίνουν να διαχειρίζονται τη ματαίωση επειδή κάποιος δεν ικανοποιεί κάθε ανάγκη τους, έτσι και τα κουτάβια χρειάζονται στιγμές τέτοιας μικρής ενόχλησης για να μάθουν να αντέχουν.

Δεν εκπαιδεύουμε το συναίσθημα. Εκπαιδεύουμε την αντίδραση.

Δεν μπορούμε να εκπαιδεύσουμε “το συναίσθημα” που προκαλεί το στρες. Αυτό που μπορούμε να εκπαιδεύσουμε είναι η αντίδραση που θα προκύψει μέσα από αυτό.

Όπως δεν μπορούμε να πούμε σε έναν σκύλο “μη φοβάσαι”, έτσι δεν μπορούμε να περιμένουμε να μη νιώσει δυσφορία. Αυτό που του διδάσκουμε είναι το “τι να κάνει” όταν τη νιώσει. Και αλήθεια, είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι εκπαίδευσης.

Όταν ο σκύλος βιώνει ήπιο στρες κι εμείς σπεύδουμε να το αφαιρέσουμε, δεν τον “κακομαθαίνουμε” ούτε “επιβραβεύουμε τον φόβο” του. Αλλά τον επιβεβαιώνουμε: του λέμε ότι αυτό όντως ήταν επικίνδυνο. Και τον αφήνουμε χωρίς καμία δεξιότητα να το διαχειριστεί την επόμενη φορά.

Με όρους μάθησης, ενισχύουμε την αποφυγή μέσω της αρνητικής ενίσχυσης. Αφαιρούμε το ερέθισμα ή τον σκύλο από την πρόκληση του ερεθίσματος, και ο σκύλος ανακουφίζεται. Έτσι, η αποφυγή παγιώνεται ως στρατηγική εφόσον κερδίζει. Εδώ όμως, δημιουργείται ένα τεράστιο πρόβλημα. Ο εγκέφαλος του σκύλου, μαθαίνει πως σε υψηλό στρες η αποφυγή κερδίζει, μειώνει την ένταση και επαναφέρει τον οργανισμό σε ηρεμία. Έτσι την επόμενη φορά, δεν θα περιμένει να κλιμακωθεί το στρες σε υψηλά επίπεδα, και θα επιλέξει την φυγή νωρίτερα.

Σταδιακά, θα έχουμε έναν σκύλο που συνεχώς θα ψάχνει τη φυγή σε κάθε τι τον ενοχλεί ελαφρά, και φυσικά, η φυγή δεν θα είναι πάντα διαθέσιμη. Όταν η φυγή δεν θα είναι διαθέσιμη, ο σκύλος θα εκνευριστεί, και αυτό θα φέρει συμπεριφορές με επιθετικό χαρακτήρα που έχουν ρίζα τον φόβο, όχι την κακία. 

Αυτός ο μηχανισμός, και η λεπτή μετάβαση από την αποφυγή στην επιθετικότητα, θα αναλυθούν αναλυτικότερα σε μελλοντικό άρθρο.

Θέλουμε οι σκύλοι μας να νιώθουν τα πάντα. Θυμό. Φόβο. Αγάπη. Έτσι κι αλλιώς, δεν μπορούμε να τους εκπαιδεύσουμε στο τι να νιώθουν και πότε. Αυτό που μπορούμε και οφείλουμε να τους διδάξουμε, είναι τι να κάνουν όταν το νιώθουν.

Όταν δεν επιτρέπεις στον σκύλο σου να αποτύχει, του στερείς ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια μάθησης: αυτό που έρχεται μέσα από την αποτυχία και τη διαχείρισή της.

Η ικανότητα του εγκεφάλου να δημιουργεί νέες συνάψεις ενισχύεται όταν ο σκύλος βιώνει καταστάσεις που είναι λίγο έξω από τη ζώνη άνεσής του, αλλά όχι τόσο έντονες ώστε να αποσυνδεθεί ή να πανικοβληθεί. Εκεί είναι που συμβαίνει η πραγματική μάθηση. Εκεί, στη λεπτή αυτή ισορροπία μεταξύ πρόκλησης και αντοχής. Όχι στην απόλυτη ασφάλεια, ούτε στον πανικό. Αλλά στο “λίγο πιο δύσκολο από χθες”, με καθοδήγηση και υποστήριξη.

Όταν δεν τον αφήνεις να δυσκολευτεί, του στερείς την ευκαιρία να χτίσει ανοχή στο στρες, να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του, να αναπτύξει τη δεξιότητα της επίλυσης καταστάσεων.
Η συνεχής “διάσωση” από στρεσογόνες εμπειρίες, βάζοντάς τον προκαταβολικά στη φυγή, δεν τον προστατεύει. Χτίζει εξάρτηση. Και ανασφάλεια.

Και όταν έρθει εκείνη η στιγμή που η φυγή δεν είναι διαθέσιμη, είτε γιατί δεν το καταλάβαμε, το περιβάλλον δεν την επιτρέπει, τότε ο σκύλος θα ματαιωθεί από την καθοδήγησή μας, θα χάσει την εμπιστοσύνη του σε εμάς και θα πάρει την κατάσταση στα δικά του χέρια. Εκεί γεννιέται το reactivity. Όχι από πείσμα ή “δύσκολο χαρακτήρα”, αλλά από την ανάγκη του σκύλου να αποκτήσει έλεγχο όταν εμείς δεν του δώσαμε καθοδήγηση και εργαλεία να αντέξει.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ ΣΤΟ BLOG ΜΑΣ: Ο σκύλος σου δεν προσπαθεί να σπάσει τα όρια σου, απλά μαθαίνει ποια είναι πραγματικά.

Συχνά θα ακούσω από ιδιοκτήτες να χαρακτηρίζουν τον σκύλο τους πεισματάρη. Νομίζουν πως τους τεστάρει και πως σκέφτεται τρόπους για να αποκτήσει έλεγχο σε καταστάσεις. 

Η αλήθεια όμως δεν είναι τόσο συνθέτη. Ο σκύλος ως είδος δεν έχει τέτοιο καημό. Δεν σκέφτεται όπως ο άνθρωπος και είναι αρκετά πιο τίμιος από εμάς!

Ο σκύλος δεν δοκιμάζει τα όριά σου με πρόθεση, ούτε "συνωμοτεί" για να σε κυριαρχήσει. Αυτό που κάνει είναι να επαναλαμβάνει συμπεριφορές που τον ωφελούν. Και μέσα από αυτή τη διαδικασία, μαθαίνει τι λειτουργεί απέναντί σου, δηλαδή, μαθαίνει τα πραγματικά σου όρια.

Η δύναμη της μάθησης μέσω αποτελέσματος

Ο σκύλος είναι ένας άριστος παρατηρητής πράξης - αποτελέσματος και ένας επίσης άριστος αναλυτής των καταστάσεων.
Αν μια συμπεριφορά του φέρει ένα επιθυμητό αποτέλεσμα (π.χ. προσοχή, τροφή, παιχνίδι, αποφυγή δυσάρεστης κατάστασης), την καταγράφει στον εγκέφαλό του ως πετυχημένη.

Και όταν κάτι αποδίδει, ενισχύεται και επαναλαμβάνεται. Είναι ένας μηχανισμός μάθησης που έχουμε και εμείς οι άνθρωποι. Με τον καιρό, αυτές οι "κερδοφόρες" συμπεριφορές γενικεύονται, αρχίζει να τις εφαρμόζει και σε άλλες, παρόμοιες καταστάσεις. Κι εκεί είναι που συχνά ο άνθρωπος χάνει τον έλεγχο χωρίς καν να το αντιληφθεί!

Ενίσχυση – Επανάληψη – Γενίκευση

Σύμφωνα με τις αρχές της συμπεριφοριστικής ψυχολογίας, κάθε συμπεριφορά που συνοδεύεται από έναν θετικό ή αρνητικό ενισχυτή έχει αυξημένες πιθανότητες να επαναληφθεί.

Αν ο σκύλος σου γαβγίσει μπροστά στην πόρτα επειδή θέλει να βγει βόλτα και εσύ σηκωθείς να τον βγάλεις, μόλις του έδειξες πως το γάβγισμα "κερδίζει”. Αν αυτό γίνει μερικές φορές, ο σκύλος δεν θα γαβγίζει μόνο για τη βόλτα, θα αρχίσει να χρησιμοποιεί το γάβγισμα για να σου ζητήσει παιχνίδι, φαγητό, ή και απλώς προσοχή.

Δεν το κάνει από πείσμα. Το κάνει γιατί έμαθε πως αυτή η συμπεριφορά τον εξυπηρετεί.

Και το πιο σημαντικό, η ενίσχυση αυτής της συμπεριφοράς δεν συμβαίνει πάντα, συμβαίνει μερικές φορές. Στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για συνεχή ενίσχυση (όπου κάθε φορά που το κάνει, κερδίζει), αλλά για ένα πρόγραμμα μεταβλητής αναλογίας (variable ratio), δεν ξέρει πότε θα λειτουργήσει, αλλά ξέρει πως κάποια στιγμή θα λειτουργήσει, όταν μετά από 20-30 γαβγίσματα θα υποκύψεις και θα του δώσεις αυτό που θέλει. Αυτό κρατά τη συμπεριφορά “ζωντανή” και επίμονη, πιο έντονη, πιο σταθερή, πιο ανθεκτική στην εξαφάνιση.

Τώρα πρόσθεσε και κάτι ακόμα που θα εκτοξεύσει την ένταση και την ταραχή του σκύλου σου!

Κάποιες φορές αυτή η συμπεριφορά επιβραβεύεται, κάποιες τιμωρείται. Άλλες φορές απλώς αγνοείται. Αυτό το μείγμα είναι απίστευτα αγχωτικό για τον εγκέφαλο. Οδηγεί σε αβεβαιότητα, αυξημένα επίπεδα στρες και ειδικά όταν υπάρχει ασυνέπεια στην τιμωρία, οδηγεί σε απώλεια εμπιστοσύνης.

Φαντάσου να πατάς ένα κουμπί. Μερικές φορές παίρνεις 100 ευρώ. Μερικές, δεν συμβαίνει τίποτα. Άλλες, σε χτυπάει ρεύμα. Πόσο καιρό θα συνέχιζες να το πατάς; Αν είχες ελπίδα ότι θα ξαναπάρεις το έπαθλο, πιθανώς περισσότερο από όσο νομίζεις.

Το ίδιο κάνει κι ο σκύλος σου. Δεν σου πάει "κόντρα" προσπαθεί να μάθει μέσα σε ένα σύστημα που του δίνει ασύνδετα σήματα ασυνέπειας ως προς το αποτέλεσμα.

Όταν το αποτέλεσμα μιας πράξης είναι διαφορετικό από αυτό που περιμέναμε, δημιουργείται στον εγκέφαλο ένα σφάλμα πρόβλεψης (prediction error) που ουσιαστικά είναι μια διαφορά ανάμεσα στην προσδοκία και στην πραγματικότητα.

Αυτή η απόκλιση κινητοποιεί έντονα το νευρικό σύστημα και αποτελεί βασικό μηχανισμό μάθησης που αντί να μειώνει τη συμπεριφορά, πολλές φορές την ενισχύει. Γιατί ο εγκέφαλος, και κατ’ επέκταση ο σκύλος σου, περιμένει πως αυτή τη φορά μπορεί να του βγει. Και αυτό είναι μάθηση, όχι πείσμα.

Όπως ακριβώς ένας άνθρωπος που παίζει φρουτάκια.

Κάθε φορά που κάνω μια πράξη, περιμένω ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Υπάρχουν τέσσερα βασικά σενάρια:

Το αποτέλεσμα είναι ακριβώς αυτό που περίμενα.
Η πρόβλεψη μου επιβεβαιώνεται. Η συμπεριφορά διατηρείται όπως είναι, χωρίς να ενισχύεται ή να αποδυναμώνεται.

Το αποτέλεσμα δεν έρχεται.
Περίμενα κάτι καλό και δεν συνέβη τίποτα. Αυτό δημιουργεί αρνητικό σφάλμα πρόβλεψης, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε σταδιακή μείωση της συμπεριφοράς. Όμως αν αυτό δεν συμβαίνει κάθε φορά, αλλά κάποιες φορές υπάρχει ενίσχυση, τότε έχουμε τυχαία (μεταβλητή) ενίσχυση. Και η αβεβαιότητα αυτή από μόνη της, ενισχύει τη συμπεριφορά. Ο εγκέφαλος περιμένει ότι την επόμενη φορά μπορεί να πετύχει. Μη προβλέψιμη και άκρως εθιστική διαδικασία. Όπως στα τυχερά παιχνίδια.

Το αποτέλεσμα είναι δυσάρεστο.
Περίμενα επιβράβευση και πήρα τιμωρία. Η πρόβλεψή μου ήταν λάθος. Αυτό προκαλεί έντονη αντίδραση: εκνευρισμό, ταραχή, άγχος. Αν η τιμωρία συνεχιστεί με συνέπεια και η επιβράβευση που προσδοκώ δεν αξίζει τον κόπο, τότε η συμπεριφορά θα σταματήσει. Όμως, στην πράξη, σπάνια υπάρχει τέτοια συνέπεια. Αν η τιμωρία εμφανίζεται κάποιες φορές και άλλες όχι, η συμπεριφορά όχι μόνο δεν σβήνει, αλλά γίνεται και πιο ανθεκτική.

Το αποτέλεσμα είναι πολύ καλύτερο από ό,τι περίμενα.
Η πρόβλεψή μου ήταν μέτρια, αλλά αυτό που πήρα ήταν πολύ καλύτερο. Εδώ η ενίσχυση είναι έντονη. Δεν έγινα πλούσιος, αλλά ήταν ένα μικρό jackpot. Αυτό κάνει τη συμπεριφορά πιο ανθεκτική και αρκετά πιο πιθανό να επαναληφθεί. Ο εγκέφαλος λέει «μπορεί να ξανατύχει».

Η πιο εθιστική μορφή ενίσχυσης είναι η απρόβλεπτη, ειδικά όταν περιέχει περιστασιακές επιτυχίες. Είναι ο μηχανισμός του τζόγου, και ο μηχανισμός πολλών προβληματικών συμπεριφορών στα ζώα και στους ανθρώπους. Αν γνωρίζεις αυτό το φαινόμενο, μπορείς να το αξιοποιήσεις σωστά στην εκπαίδευση (και στην προσωπική σου εξέλιξη). Και κυρίως, να προλάβεις εθιστικές συμπεριφορές που ενισχύονται άθελά σου.

Υπάρχει πράγματι πείσμα και επιμονή στη συμπεριφορά, αλλά όχι απέναντί σου προσωπικά.

Δεν προσπαθεί να σε «τεστάρει», ούτε να σου σπάσει τα νεύρα. Ο εγκέφαλός του αντιδρά στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος, όχι με δόλο απέναντι σου για να σου χαλάσει τη μέρα! 

Αν θέλεις να δεις αλλαγή, ξεκίνησε με συνέπεια. Ξεκαθάρισε πρώτα με τον εαυτό σου ποια συμπεριφορά αποδίδει και ποια όχι, και κράτα τη σταθερότητα σου.

Η εκπαίδευση δεν ξεκινά όταν το αποφασίσεις εσύ

Η μάθηση δεν συμβαίνει μόνο όταν κρατάς το λουρί ή τις επιβραβεύσεις.
Συμβαίνει κάθε στιγμή που ο σκύλος σου αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του και κυρίως κάθε φορά που κάτι του φέρνει αποτέλεσμα.

Εκπαίδευση σημαίνει πλάνο, συνέπεια και επίγνωση. Αν δεν "εκπαιδεύεις" εσύ τον σκύλο σου… τότε το κάνει το περιβάλλον για εσένα.

Μην βλέπεις τον σκύλο σου ως αντίπαλο που δοκιμάζει τα όριά σου.
Δες τον ως έναν μαθητή που προσπαθεί να καταλάβει τι τον βοηθά να πετύχει τον στόχο του.
Ο ρόλος σου δεν είναι να "νικήσεις", αλλά να καθοδηγήσεις με ξεκάθαρους κανόνες, δίκαια όρια και σταθερότητα.

Τι να κρατήσεις:

• Ο σκύλος σου μαθαίνει από τα αποτελέσματα των πράξεων του.
• Η ασυνέπεια δημιουργεί άγχος και ενισχύει ανεπιθύμητες συμπεριφορές.
• Η μάθηση είναι διαρκής — όχι μόνο όταν «κάνεις εκπαίδευση».

Αν δεν διδάσκεις εσύ, το κάνει το περιβάλλον.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ ΣΤΟ BLOG ΜΑΣ: Το engagement στην εκπαίδευση σκύλων.

Είναι νομίζω κάπως παράλογο να ζητάς από τον σκύλο σου να είναι ήρεμος σε μια καφετέρια για 3 ώρες, γιατί εσύ περνάς καλά και πιστεύεις πως και αυτός περνάει καλά!

Μιας και είναι και καλοκαίρι, να παραθέσω επίσης, πως ο σκύλος στην παραλία με τόση ζέστη κάτω από μία ομπρέλα, περνάει όσο καλά περνάς κι εσύ κολλημένος στην κίνηση χωρίς AC σε κάποιο μεγάλο αστικό κέντρο. 

Τα λάθος μηνύματα δημιουργούν λάθος εντυπώσεις

Πολλοί ιδιοκτήτες πιστεύουν πως ο σκύλος τους εμφανίζει επιθετικές συμπεριφορές επειδή είναι δυναμικός, πεισματάρης και δύσκολος χαρακτήρας. Συνήθως, όταν αντιμετωπίζουμε τέτοιες συμπεριφορές έχουμε να κάνουμε με ένα σκύλο που δεν έχει μάθει σωστά τα όρια και τους κανόνες μέσα στο πλαίσιο στο οποίο ζει. Ουσιαστικά ένας σκύλος χωρίς όρια και κανόνες μπορεί να εμφανίσει έντονες συμπεριφορές που θα προβληματίζουν σε μεγάλο βαθμό τους κηδεμόνες του. Αν αυτός ο σκύλος λοιπόν τυγχάνει να ανήκει και στην κατηγορία των δυναμικών φυλών, τότε τα πράγματα μπορούν να γίνουν ακόμα πιο δύσκολα!

Η φύση του σκύλου και η προσπάθειά του για επικοινωνία

Ένα από τα μεγαλύτερα λάθη που μπορεί να κάνει ένας ιδιοκτήτης είναι να παρερμηνεύσει ή να μην αντιληφθεί σημάδια ή προειδοποιήσεις που φαίνονται στη συμπεριφορά του σκύλου του. Ο σκύλος, όπως και όλα τα υπόλοιπα ζώα, συνεχώς προσπαθεί να καλυτερεύσει τις συνθήκες διαβίωσής του και αυτή η προσπάθεια είναι άμεσα συνδεμένη με τη θέση του μέσα σε μια ομάδα, καθώς και με τα προνόμια που έχει αλλά και με τον τρόπο που τα έχει κερδίσει. 

Κάθε σκύλος έχει ανάγκη να βρει ένα άτομο ή μια ομάδα στη ζωή του για να τον καθοδηγεί. Αν όμως αυτός που βρίσκεται στη θέση λήψης αποφάσεων και καθοδήγησης του σκύλου διακατέχεται από έντονο στρες, κάτι το οποίο οι περισσότεροι σκύλοι αντιλαμβάνονται και δεν μπορούν να το αντέξουν, υπάρχει η πιθανότητα ο σκύλος να εκδηλώσει μια εκρηκτική συμπεριφορά, με σκοπό να νιώσει ασφάλεια ο ίδιος, και κάποιες φορές και ο ιδιοκτήτης του. Επιπλέον το στρες αναπτύσσεται σε ένα σκύλο όταν ειδικά ζει στην κοινωνία των ανθρώπων και δεν γνωρίζει τους κανόνες που πρέπει να ακολουθήσει μέσα σε αυτή. Το ρόλο του καθοδηγητή λοιπόν θα πρέπει να τον έχει ένας άνθρωπος που θα μπορεί με σιγουριά και σταθερότητα να οδηγήσει το σκύλο του σε οποιαδήποτε συνθήκη, μαθαίνοντας του κανόνες που θα πρέπει να ακολουθεί. 

Αν στην ομάδα δεν είναι ξεκάθαρο το ποιος παίρνει τις αποφάσεις, τότε ο σκύλος θα προσπαθήσει να αναλάβει τον ηγετικό ρόλο από ανάγκη για σιγουριά. Τα προνόμια θα πρέπει να κατακτηθούν από το σκύλο μας μέσα από τη διαδικασία της εκπαίδευσής του σε συνάρτηση με τη σταθερά καλή συμπεριφορά του, ούτως ώστε να αντιληφθεί πως δεν του χαρίζονται, και πως για οτιδήποτε θέλει, θα πρέπει να προσπαθεί και να συνεργάζεται με τον αρχηγό – καθοδηγητή του. 

Διαβάστε ακόμη στο Blog μας, το σχετικό άρθρο: Η σημαντικότητα του ελεγχόμενου περιορισμού στη ζωή ενός σκύλου και η χρήση του crate

Τι πρέπει να κάνω για να καταφέρω να γίνω ο υπεύθυνος αρχηγός που έχει ανάγκη ο σκύλος μου;

Ένας κηδεμόνας πρέπει να διδαχθεί πώς λειτουργεί το μυαλό ενός σκύλου, έτσι ώστε να μπορέσει να υιοθετήσει συμπεριφορές που θα είναι ξεκάθαρες και βοηθητικές προς το σκύλο και κατ’ επέκταση να μπορεί να είναι σε θέση να εμπνέει σιγουριά και ασφάλεια στο σκύλο του. Οι κανόνες που θα βάλουμε στη συμβίωση με το σκύλο μας θα πρέπει να υπάρχουν σταθερά στη ζωή του. Ο ιδιοκτήτης πρέπει να μάθει να εφαρμόζει στο 100% αυτούς τους κανόνες ακόμη και όταν δεν έχει όρεξη, είναι κουρασμένος ή βρίσκει χαριτωμένη μια αντίδραση του σκύλου του την οποία του έχει απαγορεύσει στο παρελθόν.

Όταν ο σκύλος καταλάβει πως κάθε φορά που εκτελεί μία μη αποδεκτή συμπεριφορά υπάρχει ο έλεγχος από τον κηδεμόνα του αλλά και κάθε φορά που εκτελεί σωστές συμπεριφορές, υπάρχει αποδοχή, τότε είναι λιγότερο πιθανό να εκδηλώνει μια προβληματική συμπεριφορά. Άρα λοιπόν γίνεται κατανοητό ότι μόλις φτάσουμε στο επίπεδο που ο σκύλος αποδεχθεί να ζει μέσα στο πλαίσιο των κανονισμών που έχουμε θέσει με σταθερότητα, θα είναι εύκολο τόσο για εμάς όσο και για εκείνον να ζούμε αρμονικά. 

Ο σκύλος μου είναι υπάκουος και ξέρει τα «βασικά»

Πολλοί ιδιοκτήτες πιστεύουν πως αν ο σκύλος τους εκτελεί ασκήσεις όπως το “έλα, κάτσε, ξάπλωσε” κλπ, τότε είναι υπάκουος και ισορροπημένος, πράγμα το οποίο δεν ισχύει σε αρκετές περιπτώσεις. Αυτό είναι και το μεγαλύτερο πρόβλημα στη σύγχρονη εκπαίδευση, που φυσικά έχει αφήσει και το περιθώριο σε επαγγελματίες να παραπλανούν ιδιοκτήτες προσφέροντας υπηρεσίες εκπαίδευσης που είναι κάτω του μετρίου. Επιπλέον ένα κομμάτι των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης έχει δημιουργήσει μια στρεβλή εικόνα, βομβαρδίζοντας το κοινό με αναληθείς πληροφορίες σχετικά με τη φύση και τις ανάγκες που έχει ο σκύλος. Αυτό γίνεται πολύ απλά γιατί το “προϊόν” σκύλος  αποτελεί τεράστιο εμπορικό κομμάτι. Έτσι, είναι εύκολο κάποιος να βρεθεί προ εκπλήξεως μη αποδεκτών συμπεριφορών του σκύλου του, ακολουθώντας πληροφορίες που έχει συλλέξει από την τηλεόραση, το ίντερνετ κλπ. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και όταν ο κηδεμόνας δέχεται κατευθύνσεις από ανεπαρκείς επαγγελματίες. 

Αυτό που είναι αρκετές φορές δύσκολο να αντιληφθούμε είναι το πως η εκπαίδευση ενός σκύλου βασίζεται στις ανάγκες του και στον όσο πιο βαθύ και σωστό κώδικα επικοινωνίας μπορούμε να εγκαταστήσουμε. Σε καμία περίπτωση η εκπαίδευση δεν βασίζεται στις «παράλογες» απαιτήσεις μας και στο τι θα θέλαμε εμείς να κάνει ένας σκύλος. 

Πίσω από την εντολή «κάτσε» υπάρχει ένα ολόκληρο πλαίσιο επικοινωνίας και σύνδεσης με το ζώο μας, το «κάτσε» είναι απλά το αποτέλεσμα αυτής της επικοινωνίας. Αν ο σκύλος σου λοιπόν κάθεται για να πάρει αυτό που έχεις στο χέρι σου, δεν είναι απαραίτητο πως είναι εκπαιδευμένος ισορροπημένος και ευτυχισμένος. 

Ποια είναι τα σημάδια που θα πρέπει να παρατηρήσω και να καταλάβω πως κάτι πάει λάθος;

Όπως κάθε άνθρωπος έτσι και κάθε σκύλος είναι μοναδικός και κατά συνέπεια διαφορετικός. Αυτό σημαίνει πως κάθε ομάδα ανθρώπου – σκύλου που θα δημιουργηθεί θα είναι διαφορετική και μοναδική. Αυτός είναι και ο λόγος που ο εκπαιδευτής μας θα πρέπει να έχει εμπειρία και γνώσεις. Οι κανονισμοί και τα όρια, οι ελευθερίες και τα προνόμια θα πρέπει να καθορίζονται σύμφωνα με τις ανάγκες και το χαρακτήρα του σκύλου, αλλά και την εμπειρία του ιδιοκτήτη. Αυτό που φαινομενικά μπορεί να αντιλαμβάνεται κάποιος ως καλή και σταθερή συμπεριφορά από το σκύλο του, μπορεί να αποβεί καταστροφική και επικίνδυνη σε ένα μη ασφαλή και γνώριμο πλαίσιο για το σκύλο. 

Υπάρχουν όμως και κάποια γενικά σημάδια τα οποία μπορούν να δημιουργήσουν προβληματικές συμπεριφορές και τα οποία θα πρέπει ο ιδιοκτήτης να μην αφήσει να περάσουν απαρατήρητα. Ειδικότερα:

•     αν ο σκύλος μας τροποποιεί τις αποφάσεις μας με πολλή μεγάλη ευκολία, είτε γιατί μας τρομάζει είτε γιατί δεν μπορούμε να του χαλάσουμε χατίρι
•     αν ο σκύλος μας σε δύσκολες γι’ αυτόν καταστάσεις παίρνει την κατάσταση στα χέρια του αγνοώντας τις οδηγίες μας
•     αν ο σκύλος μας νομίζει πως όλος ο κόσμος περιστρέφεται γύρω από αυτόν και πως όλοι είναι υποχρεωμένοι να ασχολούνται μαζί του όποτε αυτός το θέλει
•     αν ο σκύλος μας δεν σέβεται το “όχι” και πεισμώνει μέχρι να κερδίσει αυτό που θέλει…

Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις λοιπόν, κατά πάσα πιθανότητα, έχουμε χάσει τη θέση του αρχηγού – καθοδηγητή και ο “δύσκολος” σκύλος μας έχει πάρει αυτό το ρόλο. 

Ποια είναι τα σημάδια που παρεξηγούνται πιο συχνά ως αθώα ενώ δεν είναι;

Όπως και στην προηγούμενη παράγραφο έτσι και εδώ, είναι σημαντικό να επισημάνουμε πως μια συμπεριφορά δεν είναι από μόνη της επικίνδυνη και πρέπει να εξετάσουμε και όλους τους υπόλοιπους παράγοντες και μεταβλητές του πλαισίου. Για παράδειγμα το γρύλισμα κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, τις περισσότερες φορές, δηλώνει μια εξωτερίκευση του ενθουσιασμού του σκύλου μας. Το γρύλισμα όμως την ώρα που πλησιάζουμε το πιάτο του φαγητού του δεν μπορεί να δηλώνει ενθουσιασμό! 

Θα πρέπει να έχουμε πάντοτε στο μυαλό μας πως είναι άκρως σημαντικό να μπορούμε να χειριστούμε το σκύλο μας σε οποιαδήποτε κατάσταση και αν βρίσκεται. Αν δεν μπορούμε εμείς τότε μάλλον δεν θα μπορέσει κανείς άλλος να το κάνει για εμάς. Οπότε, το πρώτο σημάδι, στο οποίο δε δίνεται βάση πιο συχνά, είναι όταν ένας ιδιοκτήτης δε μπορεί να θέσει υπό έλεγχο το σκύλο του και δικαιολογεί αυτήν την εικόνα ψάχνοντας ελαφρυντικά. Ένα ακόμη σημάδι που συχνά παρεξηγείται με αυτό τον τρόπο είναι όταν ο σκύλος μας αρνείται να ακολουθήσει κάποιες φυσιολογικές καθημερινές οδηγίες. Συνήθως, αυτή η εικόνα συνοδεύεται με τις εξής φράσεις: “δεν ξέρω τι έπαθε”, “πρώτη φορά κάνει κάτι τέτοιο”, “είναι κουρασμένος ή πολύ χαρούμενος” κ.α. Αυτό μπορεί να σημαίνει δυο πράγματα, είτε ότι ο σκύλος μας δεν ξέρει τι του ζητάμε είτε ότι δεν είναι πρόθυμος να το κάνει. 

Ποια είναι τα σημάδια που ενώ είναι αθώα συνήθως παρεξηγούνται ως επικίνδυνα; 

Σε αυτήν την κατηγορία έχουμε όλες αυτές τις συμπεριφορές που βασίζονται σε γενετικές προδιαθέσεις του σκύλου μας που δυστυχώς κάποιοι ιδιοκτήτες αγνοούν. Όπως έχουμε πει πολλές φορές η επιλογή σκύλου θα πρέπει να βασίζεται στις ανάγκες που μπορούμε να εξυπηρετήσουμε λαμβάνοντας υπόψη τα πραγματικά χαρακτηριστικά του σκύλου και όχι αυτά που θα θέλαμε να έχει ή νομίζουμε ότι μπορούμε να διαμορφώσουμε. Οι έντονες συμπεριφορικές προδιαθέσεις που κρίνονται ακόμη και από επαγγελματίες ως προβληματικές, τις περισσότερες φορές βασίζονται στα γενετικά χαρακτηριστικά του σκύλου που επιλέξαμε και αν τις καταπιέσουμε “για να μη χάσουμε τον έλεγχο” μάλλον ήδη τον έχουμε χάσει, καθώς ο σκύλος μας εφόσον καταπιέζεται, δεν θα μας εμπιστεύεται και θα απομακρυνθεί σιγά σιγά από εμάς. Σταδιακά με αυτήν την προσέγγιση θα αποξενωθούμε και θα του δώσουμε τον τίτλο του “δύσκολου σκύλου”.

Σε πρακτικό επίπεδο, πώς θα καταφέρω να καθοδηγήσω το σκύλο μου για να μη χρειαστεί να λειτουργεί αυτόνομα;

Αν καταφέρουμε να ελέγξουμε τις τάσεις του σκύλου μας και να τις κατευθύνουμε σωστά θα έχουμε λύσει το μεγαλύτερο μέρος του προβλήματος. Αν ο σκύλος μας όμως μεγαλώνει έχοντας ανεξέλεγκτες ελευθερίες που δεν τις έχει κερδίσει μέσα από την εμπιστοσύνη μας, τότε θα διαμορφωθεί και θα εδραιωθεί μια κατάσταση που δεν θα μπορούμε να τη διαχειριστούμε. 

Η δομή της καθημερινότητας του σκύλου μας θα πρέπει να καλύπτει τις ανάγκες του με τέτοιο τρόπο που δεν θα προσπαθεί να βρει μόνος του λύσεις στα “προβλήματά” του:

1. Το φαγητό

Θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο στο σκύλο μας πως τρώει με ένα συγκεκριμένο τρόπο και συγκεκριμένες ώρες. Η πιο σωστή διαδικασία εκμάθησης φαγητού είναι το να ταΐζουμε το σκύλο μας από το χέρι μας ή στο μπολ του, κάνοντας εκπαιδευτικές ασκήσεις. Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορέσει να καταλάβει πως η συνεργασία του μαζί μας είναι σημαντική. 

2. Το παιχνίδι

Στη διαδικασία παιχνιδιού πρέπει να καλύψουμε τις ανάγκες του με τέτοιο τρόπο ώστε ο σκύλος να μην έχει την τάση να ψάξει για κάτι παραπάνω ώστε να καλύψει αυτήν την ανάγκη του. Θα πρέπει λοιπόν να κάνουμε ένα έντονο παιχνίδι, 2-3 φορές την ημέρα, έτσι ώστε να ξοδέψει την ενέργεια του και να εκφράσει μια πιο ήρεμη συμπεριφορά. 

3. Η επαφή μας

Θα πρέπει να γνωρίζει ο σκύλος πως υπάρχουν στιγμές που θα απολαμβάνει την παρέα μας, ακολουθώντας τους κανόνες της ομάδας μας και στιγμές που θα πρέπει να περάσει μόνος του χωρίς αλληλεπίδραση. Αυτό εκτός από την ισορροπία στη σχέση μας θα δώσει και τον απαραίτητο χρόνο και χώρο στο σκύλο μας για να μάθει να ηρεμεί. 

4. Σωστή καθοδήγηση

Με τις σωστές πληροφορίες και τη σωστή καθοδήγηση από έναν επαγγελματία θα καταφέρουμε να θέσουμε τα όρια που χρειάζεται ο σκύλος μας για να μπορέσει να είναι ευτυχισμένος και ισορροπημένος. Επίσης θα καταφέρουμε να μάθουμε το γιατί εμφανίζει συμπεριφορές που δεν μας αρέσουν, καθώς και τους τρόπους και τις τεχνικές για να αποφευχθούν ή να αντιμετωπιστούν μελλοντικά αυτές οι συμπεριφορές. 

Η σημασία της συμβίωσης στο σπίτι

Η εγκατάσταση ελέγχου και εμπιστοσύνης του σκύλου μας ξεκινούν από το σπίτι

Δεν θέλει ιδιαίτερες γνώσεις για να καταλάβει κάποιος πόσο σημαντικό είναι το να έχει τον έλεγχο του σκύλου του μέσα στο σπίτι. Αν στο χώρο μας, που περνάμε περισσότερες ώρες την ημέρα, συγκριτικά με τη βόλτα σε εξωτερικό περιβάλλον, δεν καταφέρνουμε να έχουμε το σκύλο μας ήρεμο και υπό έλεγχο, τότε τα πράγματα σίγουρα θα χειροτερέψουν στο εξωτερικό περιβάλλον όπου θα προσλαμβάνει ποικίλα και εντονότερα ερεθίσματα. Οι περισσότεροι ιδιοκτήτες που ζουν με ένα σκύλο που εκφράζει προβληματικές συμπεριφορές, αγνοούν αυτές τις καταστάσεις μέσα στο σπίτι και προσπαθούν να λύσουν το πρόβλημα μόνο έξω από αυτό. 

Η εικόνα που έχει ο σκύλος μας για εμάς, καθορίζεται σε μεγάλο ποσοστό από αυτά που λαμβάνουν χώρα μέσα στο σπίτι. Άρα, αν δεν μπορούμε να τον πείσουμε πως είμαστε ικανοί αρχηγοί μέσα στο σπίτι μας, τότε έξω από αυτό δεν υπάρχει πιθανότητα να το καταφέρουμε. 

Τι μπορούμε λοιπόν να αποφύγουμε έτσι ώστε να υπάρχει μια μακροχρόνια ηρεμία στη σχέση μας;

1.    Να  σταματήσει να κοιμάται στο κρεβάτι μας. Αυτή η κατάσταση δίνει στο σκύλο μας την εντύπωση πως μπορεί να καταφέρει πολλά περισσότερα από αυτά που του επιτρέπουμε. Αν ο σκύλος μας θεωρεί δεδομένο πως θα κοιμηθεί στο κρεβάτι μας, τότε μάλλον είναι ένα προνόμιο που δεν κέρδισε αλλά κατέκτησε μόνος του. 
2.   Να μην παίρνει αυθαίρετες αποφάσεις σχετικά με το παιχνίδι. Αν παίζει ανεξέλεγκτα με ό,τι θέλει, τις ώρες που θέλει, πιέζοντας τους ανθρώπους να συμμετέχουν, τότε σίγουρα δεν σέβεται τις δικές μας ανάγκες. 
3.   Να μην τον ταΐζουμε τροφές πέραν της δικής του. Αν απαιτεί να φάει από το φαγητό μας και αγνοεί το γεύμα του, τότε σίγουρα δεν έχει καταλάβει πως υπάρχει κάποια διαφορά ρόλων ανάμεσά μας. 
4.   Να μην υποκύπτουμε όταν απαιτεί την προσοχή μας όλη την ώρα. Όταν λαμβάνει χώρα αυτή η συμπεριφορά το λάθος είναι δικό μας, καθώς αν ο σκύλος μας είχε αυτά που χρειάζεται στη ζωή του δεν θα μας ενοχλούσε χωρίς λόγο. Αυτή η ανταπόκρισή μας μπορεί να δώσει πολύ λάθος μηνύματα στο σκύλο μας. 

Ποιο είναι το μυστικό που χρειάζομαι για να μην έχω ένα “δύσκολο” σκύλο;

Μια λέξη με μεγάλη αξία: Εμπιστοσύνη. 

Η εμπιστοσύνη του σκύλου μας προς το πρόσωπό μας είναι το ήμισυ του παντός. Αν ο σκύλος μας δεν μας εμπιστεύεται δεν θα είναι και πρόθυμος να μας ακολουθήσει και να δεχθεί τις οδηγίες μας. Αν δεν μας εμπιστεύεται τότε δεν θα μπορεί να πιστέψει πως αυτό που του ζητάμε είναι και η λύση στο πρόβλημά του ή δεν θα μπορεί να νιώσει ασφάλεια κοντά μας και θα έχει πάντα την ανάγκη να βρει λύσεις μόνος του στα προβλήματα. 

Για να μας εμπιστευτεί ο σκύλος μας χρειάζεται γνώσεις, όρεξη και χρόνο ποιοτικής ενασχόλησης μαζί του. Όσο η σχέση μας βασίζεται στα απλά (συμβιώνουμε και κάνουμε και καμιά βόλτα), τόσο πιο δύσκολο θα είναι να πείσουμε το σκύλο μας ότι αξίζουμε τη θέση του αρχηγού. Πρέπει να εμπνέουμε το σκύλο μας και να του δείχνουμε το δρόμο κάθε φορά που νιώθει αμήχανα και είναι πιεσμένος, χωρίς όμως παράλληλα να σαμποτάρουμε την αυτοπεποίθησή του. Μέσα από την καθημερινή τριβή μας θα πρέπει να χτίσουμε μια σχέση που θα είναι πιο σημαντική από οτιδήποτε άλλο. Τα όρια που θα βάλουμε με το σκύλο μας, θα πρέπει να τα σεβόμαστε και να τα κατανούμε εκατέρωθεν. Η ουσία της εκπαίδευσης ενός σκύλου δεν είναι οι ασκήσεις αλλά η βαθειά επικοινωνία σε σημείο που θα αναπτυχθεί μια σχέση αξιολάτρευτη και αξιοζήλευτη.

Καταρρίπτοντας το μύθο του «δύσκολου σκύλου»

Ο χαρακτηρισμός του “δύσκολου σκύλου” θα δοθεί τις περισσότερες φορές από ανθρώπους που δεν έχουν γνώσεις ή δε θέλουν να ασχοληθούν με το σκύλο τους. Το ευχάριστο είναι πως αν το «δύσκολο κουτάβι» ξεκινήσει νωρίς μια σωστή διαδικασία εκπαίδευσης δε θα γίνει «δύσκολος σκύλος». Η αξία της σχέσης ενός ανθρώπου με το σκύλο του βασίζεται στην αμοιβαία κατανόηση και στη διαδικασία που θα ακολουθηθεί ώστε να μπορέσουν να μάθουν και να δεχθούν ο ένας τις ανάγκες του άλλου. Τελικά, το να ζεις με ένα σκύλο δεν είναι τόσο εύκολο όσο μπορεί να παρουσιάζεται αρκετές φορές στα Μ.Μ.Ε., καθώς η σχέση αυτή απαιτεί θυσίες και καθημερινή προσπάθεια, μια προσπάθεια με μια τεράστια ανταμοιβή! 

Balanced Dog Training Team

Οι περισσότεροι που θα ασχοληθούν σοβαρά με την εκπαίδευση, ακόμα και εκπαιδευτές νομίζουν ότι έχει ιδιαίτερη σημασία η επιβράβευση που θα χρησιμοποιήσουν. Αυτή η λιχουδιά ή αυτό το μπισκοτάκι, αυτό το μπαλάκι ή αυτό το tug. 

Η μανία που μας πιάνει σχετικά με τους ενισχυτές που θα χρησιμοποιήσουμε, θολώνει την κρίση μας και συχνά χάνουμε την ουσία, που είναι πέρα για πέρα διαφορετική από το τι θα δώσουμε στον σκύλο μας για να αποκτήσουμε συνεργασία. 

Πως σχετίζομαι με τον σκύλο μου

Στην πραγματικότητα, μεγαλύτερη σημασία πρέπει να έχει η σχέση που έχεις με τον σκύλο σου και το πόσο πολύ θέλει να περνάει τον χρόνο του με εσένα. Πόσο τον ενδιαφέρει να εμπλακεί σε διαδικασίες που έχεις στο μυαλό σου άσχετα με το τι θα κερδίσει από σένα!! 
Αυτό ονομάζεται engagement και είναι αρκετά πιο περίπλοκο απ’ ό,τι ακούγεται!

Για παράδειγμα, μπορώ να κάνω μια άσκηση χωρίς φαγητό, με κροκέτα, με παριζάκι. Μπορώ να παίξω δίνοντας στο σκύλο μου κάποιο μπαλάκι κάποιο tug ή απλά ένα κομμάτι ξύλο που βρήκαμε στο πάρκο.

Ο σκύλος σου πρέπει να θέλει αυτό που έχεις άσχετα με το τι είναι. Πρέπει να θέλει να ξοδέψει την ενέργεια του και το χρόνο του με εσένα.

Τι είναι το engagment στην εκπαίδευση σκύλων

Engagement στην εκαίδευση σκύλων ονομάζουμε τα επίπεδα προσοχής του σκύλου και την θέληση που εμφανίζει, με ενθουσιασμό και μεγάλη προθυμία για να συναναστραφεί με τον ιδιοκτήτη του εκτελώντας ασκήσεις και διαδικασίες παιχνιδιού ή εκπαίδευσης.

Ένας σκύλος με υψηλό engagement, θα δίνει μεγάλη προσοχή στον εκπαίδευτή του, και οικειοθελώς θα συμμετέχει στις διαδικασίες. Επίσης, σε έναν σκύλο με υψηλό engagement, είναι πραγματικά πανεύκολο να διδάξουμε νέες συμπεριφορές. 

Είναι πολύ σημαντικό κομμάτι της ισορροπημένης εκπαιδευτικής αγωγής, επειδή μέσα από αυτό το φαινόμενο, μπορούμε να καταλάβουμε αν ο σκύλος απολαμβάνει τις διαδικασίες ή αν δεν ενδιαφέρεται για την εκπαίδευση μας και εμάς τους ίδιους. 
Επιπρόσθετα, μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε πως ένας σκύλος που απολαμβάνει τις διαδικασίες εκπαίδευσης, είναι πρόθυμος να χτίσει ισχυρούς δεσμούς μαζί μας. Αυτό θα μας οδηγήσει αναπόφευκτα σε πολύ καλύτερη επικοινωνία και συνεργασία!

Η επιβράβευση για τον σκύλο σου είσαι εσύ

Δεν είναι το αντικείμενο που θα χρησιμοποιήσεις σαν επιβράβευση αλλά η διαδικασία που μετράει περισσότερο.

Αν εσύ δεν είσαι επιβράβευση για τον σκύλο σου, ότι και να κρατάς στα χέρια σου αποτελεί απλά δέλεαρ.

• Έχεις δει ποτέ σκύλους που μόλις πάρουν την επιβράβευση αμέσως ασχολούνται με κάτι άλλο;
• Έχεις δει ποτέ σκύλους που μόλις πάρουν τον παιχνίδι τους για να γυρίσουν στον ιδιοκτήτη τους περνάει κάνα μισάωρο;

Γιατί λες να συμβαίνει κάτι τέτοιο;

Ίσως γιατί ο σκύλος απλά έχει μάθει πως εκτελώντας κάτι για εσένα θα κερδίσει λίγο από αυτό που κρατάς στα χέρια σου ή στο τσαντάκι σου. Δεν έχει μάθει πως η συνεργασία σας είναι σημαντική. Δεν βρίσκει κίνητρο στον άνθρωπο αλλά στο αντικείμενο που του προσφέρει ο άνθρωπος. 

Είναι πρακτικά αδύνατο να καταφέρεις χωρίς επιβραβεύεις φαγητού ή παιχνίδια να παρακινήσεις τον σκύλο σου να ασχοληθεί με εσένα ωστόσο σταδιακά, αν πραγματικά επιβραβεύεις και δεν δωροδοκείς τον σκύλο σου, η επιβράβευση γίνεσαι εσύ.

Θα χρησιμοποιήσουμε, φυσικά, τεχνικές θετικής ενίσχυσης, (επιβραβεύσεις), για να ενεργοποιήσουμε τη θέληση του σκύλου για συναναστροφή μαζί μας αλλά αν μείνουμε εκεί, το παιχνίδι θα χαθεί σύντομα!

Ο σκύλος δεν θα σου κάνει τη χάρη να σε προσέχει επειδή είσαι μια συσκευή που πετάει λιχουδιές και παιχνίδια. Αν είσαι αυτό, θα σε χρησιμοποιήσει όποτε νιώθει πως δεν υπάρχει κάτι καλύτερο για αυτόν εκείνη την στιγμή. Αν βρει κάτι καλύτερο, θα εμπλακεί με αυτό το ερέθισμα που θα βρει, και όταν κορεστεί, θα έρθει και σε εσένα για να πάρει αυτό που τόσο πρόθυμα του προσφέρεις.

Ο σκύλος δεν είναι φτιαγμένος για να σε ακούει, ούτε για να σε παρακαλάει για συνεργασία. Δεν είναι απόλυτο πως επειδή μένετε μαζί και τον ταΐζεις, και επειδή του δίνεις πρόσβαση σε ελευθερίες και προνόμια, πως θα σε βλέπει με μάτια που βγάζουν καρδούλες.

Ο σκύλος και ο άνθρωπος συνεργάζονται χιλιετίες και ποτέ μέχρι και τις μέρες μας η συνεργασία μας με τον σκύλο δεν είχε βασιστεί τόσο πολύ στο τι τροφή θα του δώσεις και ποιο παιχνίδι κρατάς.

Η επιστήμη προχώρησε (ευτυχώς για τους σκύλους και τους κυνόφιλους), αλλά η ουσία παραμένει η ίδια.

Ο σκύλος χρειάζεται πρότυπα ισχυρά και σταθερά. Χρειάζεται αρχηγό που κατανοεί τη φύση του, που τον καταλαβαίνει και τον σέβεται, και που είναι πρόθυμος να του παρέχει αυτό που πραγματικά χρειάζεται. Καθοδήγηση δηλαδή.

Αν απλά ταΐζεις τον σκύλο σου δεν δημιουργείς αυτό το πρότυπο, αν παρακαλάς τον σκύλο σου να μείνει δίπλα σου και να μην κυνηγάει άλλες ευχάριστες διαδικασίες, τότε σίγουρα η συνεργασία σας δεν είναι ευχάριστη διαδικασία για τον σκύλο σου.  

Κάθε σκύλος έχει συγκεκριμένα κίνητρα. Αυτά συνήθως είναι το παιχνίδι και το φαγητό. Αν αυτά τα κίνητρα χρησιμοποιηθούν σωστά, ο σκύλος αρχίζει να αγαπάει τη διαδικασία που του δίνει πρόσβαση σε αυτές τις μορφές επιβράβευσης και αδιαφορεί για όλα τα υπόλοιπα. 

ΠΡΟΣΟΧΗ, δεν λέω να σταματήσεις να επιβραβεύεις τον σκύλο σου και να περιμένεις πως θα είναι συνεργάσιμος και υπάκουος. Ο σκύλος όπως κάθε ζωντανός οργανισμός θα προσπαθήσει και θα συνεργαστεί για να κερδίσει κάτι που θέλει. Δεν θα συνεργαστεί μαζί σου επειδή έχεις όμορφα μάτια.  

Λέω πως εσύ και οι δραστηριότητες που μπορείς να κάνεις με τον σκύλο σου, θα πρέπει να είναι σημαντικότερης αξίας από κάθε παιχνίδι και φαγητό και φυσικά από κάθε εξωτερικό περισπασμό!!

Αν το καταφέρεις αυτό, και είσαι και λίγο nerd με τα προγράμματα επιβράβευσης, τότε ο σκύλος σου, θα παθιαστεί με εσένα και τις διαδικασίες εκπαίδευσης ή παιχνιδιού που του παρέχεις. 

Πότε είναι καλό να ξεκινήσεις να δημιουργείς αυτού του τύπου την συνεργασία με τον σκύλο σου;

Από την ημέρα 1. 
Αν αφήσεις τον χρόνο να περάσει, και είσαι παθητικός παρατηρητής της δραστηριότητας του σκύλου σου, θα πάρεις αυτό που χτίζεις. Έναν σκύλο που θα ψάχνει πάντα κάτι καλύτερο από εσένα. Και όσο παρακαλάς για λίγο προσοχή τόσο θα απομακρύνεις την ανάγκη για συνεργασία στον σκύλο σου.

Έπειτα, όσο προχωράει αυτή η δηλητηριασμένη σχέση, θα αρχίσεις να εκνευρίζεσαι που ο σκύλος σου πάντα βρίσκει πιο σημαντικό κάτι άλλο εκτός από εσένα.

Ο εκνευρισμός θα οδηγήσει σε απόσταση και θυμό. Ο θυμός, θα απομακρύνει τον σκύλο σου από εσένα και μετά ο μόνος τρόπος για συνεργασία θα είναι η επιβολή. Που εξ ορισμού, δεν είναι συνεργασία!! 

Οι επιβραβεύσεις που θα επιλέξεις θα ενισχύσουν περισσότερο ή λιγότερο μια άσκηση.

Ο τρόπος που επιβραβεύεις όμως, το timing, η ένταση, η συχνότητα, οι εναλλαγές στους ενισχυτές, ο τρόπος που επικοινωνείς και κινείσαι, το πόσο εύκολο ή δύσκολο το κάνεις, η σχέση που έχεις με τον σκύλο σου και αρκετά ακόμα, θα καταφέρουν να κάνουν τον σκύλο σου να θεωρεί εσένα σημαντικότερη επιβράβευση από οτιδήποτε κρατάς!! 

Τέλος, είναι καλό να γνωρίζεις πως αυτή η διαδικασία πρέπει να ξεκινήσει από μικρή ηλικία. Αν ξοδέψεις τον χρόνο σου, ο σκύλος σου δύσκολα θα σε φέρει στο κέντρο του κόσμου του. Γι’ αυτό φωνάζουμε στις εκπαιδεύσεις κουταβιών, πως ότι κάνει το κουτάβι σου θα πρέπει να το κάνει με εσένα, και ότι κερδίζει το κουτάβι σου θα πρέπει να το κερδίζει από εσένα!! 

Ελπίζω να σε βοήθησα να χτίσεις μια πιο ισορροπημένη σχέση με τον σκύλο σου!! 
Τώρα σήκω πήγαινε για εκπαίδευση!! 

Αρχικά τι σημαίνει ανασφαλής σκύλος;

Με τον όρο ανασφάλεια αναφερόμαστε σε σκύλους που συχνά θα βρεθούν σε κατάσταση ταραχής, άγχους, έλλειψης σιγουριάς και αυτοπεποίθησης, όταν θα εκτεθούν σε νέες καταστάσεις ή και σε καταστάσεις που έχουν βρεθεί στο παρελθόν χωρίς να καταφέρουν να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως οι αντιδράσεις των σκύλων ποικίλουν ανάλογα με τον χαρακτήρα τους, και τα βιώματα τους.

Οι πιο κοινές αντιδράσεις ενός ανασφαλή σκύλου που θα εκτεθεί σε ένα στρεσογόνο ερέθισμα είναι οι:

• Υπερβολική ντροπαλότητα και έλλειψη επιθυμίας για επαφή με καταστάσεις.
• Σημάδια φόβου χαμήλωμα σώματος κατεβασμένη ουρά κλαψούρισμα ή/και γάβγισμα, αποφυγή βλεμματικής επαφής.
• Τάσεις επιθετικότητας για μπορέσει να αποφύγει την κατάσταση
• Άγχος αποχωρισμού
• Τάσεις αποφυγής και προσπάθεια να κρυφτούν.

Συνήθως, ένας ανασφαλής σκύλος είναι σε αυτή την κατάσταση εξαιτίας αρκετών παραγόντων όπως οι γενετικές του προδιαθέσεις, τραυματικό παρελθόν με ερεθίσματα, έλλειψη κοινωνικοποίησης, λανθασμένη ασταθή διαχείριση από τον ιδιοκτήτη.

Όπως έχουμε αναφέρει αρκετές φορές, οι σκύλοι επικοινωνούν με την γλώσσα του σώματος.

Έτσι η επικοινωνία μας με έναν σκύλο είναι δύσκολη για δυο λόγους.

• Γιατί ο σκύλος είναι αδύνατον να καταφέρει να επικοινωνήσει με εμάς με τους τρόπους που μας εξυπηρετούν

• Γιατί εμείς δεν είμαστε συνηθισμένοι να καταλαβαίνουμε τι προσπαθεί να μας πει ο σκύλος μας μέσα από τις κινήσεις του.

Έτσι είναι αναγκαστικό να υπάρξει μια μορφή επικοινωνίας που θα είναι κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του σκύλου μας. Αυτή είναι η υπακοή.

Τι θα κερδίσω εγώ από την υπακοή;

Όταν θα δεις το σκύλο σου να δυσκολεύεται να ακολουθήσει εντολές που γνωρίζει πολύ καλά, σημαίνει ότι εκείνη την στιγμή υπάρχει ένταση στο μυαλό του και κατ’ επέκταση αδυναμία συγκέντρωσης.

Άρα είναι και πολύ πιθανό να υπάρχει μια άβολη στιγμή για τον σκύλο σου που προέρχεται από ανασφάλεια. Άλλες φορές θα τον παρατηρήσεις να είναι εντελώς συγκεντρωμένος σε εσένα και να μην δίνει σημασία σε τίποτα άλλο.
Όλα αυτά τα σημάδια, σιγουριάς, ανασφάλειας, εκνευρισμού, χαράς, θα αρχίσουν να έχουν σωστή νοηματοδότηση από εσένα και δεν θα μπερδεύεσαι για αυτό που μπορεί να νιώθει ο σκύλος σου.

Τι θα κερδίσει ο σκύλος μου από την υπακοή;

Η υπακοή βοηθάει το σκύλο μας να καταλάβει τι ακριβώς θελουμε από αυτόν. Έτσι μπορούμε να βάλουμε εύκολα όρια και να βοηθήσουμε το σκύλο να καταλάβει ότι ελέγχουμε μια κατάσταση.

Δεν είναι ανάγκη να πάρει μια κατάσταση στα χέρια του γιατί μας εμπιστεύεται εφόσον ακολουθεί τις οδηγίες μας. Θα χρειαστούμε ξεκάθαρη επικοινωνία και αρκετή επιβράβευση για να μπορεί ο σκύλος να νιώθει ασφάλεια μέσα στην άσκηση.

Γιατί όμως χρειάζομαι την υπακοή για όλο αυτό;

1. Αρχικά γιατί θα πρέπει να δημιουργήσω ένα ασφαλές περιβάλλον για το σκύλο. Αν ο σκύλος έχει παρορμητικές αντιδράσεις, στην καλύτερη δημιουργεί μόνος του την ασφάλεια στο μυαλό του χρησιμοποιώντας έντονες αντιδράσεις που μπορούν να γίνουν ακόμα και επικίνδυνες (γάβγισμα δάγκωμα κλπ). Στη χειρότερη ο σκύλος “κλειδώνει” και το στρες του είναι πλέον μη διαχειρίσιμο.

Αν όμως μπορεί να ακολουθήσει τις οδηγίες μου, το πλαίσιο ασφάλειας το δημιουργώ εγώ.
Όταν ο σκύλος θα εκτεθεί σε μια δύσκολη κατάσταση για αυτόν, και μέσα από την επαφή του μαζί μου, θα καταφέρει να βρει λύσεις και θα χτιστεί εμπιστοσύνη προς το πρόσωπο μου.

2. Η υπακοή θα βοηθήσει έναν σκύλο να προπονήσει το μυαλό του. Αυτό ονομάζεται πνευματική άσκηση και είναι πολύ χρήσιμη στην εξάσκηση της μαθησιακής ικανότητας του σκύλου μας. Έτσι ο σκύλος θα είναι σε θέση να σκέφτεται και να μειώσει τις αντιδράσεις του όταν υπάρχουν στρεσογόνα ερεθίσματα στο περιβάλλον.

3. Θα χρειαστεί να εκθέσω τον σκύλο μου στο πρόβλημα για να το ξεπεράσει. Αν τον εκθέσω χωρίς να υπάρχει όλο το πλαίσιο επικοινωνίας, ο σκύλος θα βασιστεί στις ενστικτώδεις αντιδράσεις του και υπάρχει κίνδυνος να φτάσει στο σημείο φυγής ή μάχης. Και οι δυο περιπτώσεις είναι καταστροφικές για την ψυχολογία του και την συμπεριφορά του. Πρέπει να μπορεί να λάβει οδηγίες από μένα σε μια δύσκολη κατάσταση για να μπορέσει να ρίξει την αξία του ερεθίσματος στο μυαλό του.

4. Επίσης, η υπακοή θα βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό στην εκπαίδευση αυτοελέγχου στον σκύλο μας. Μέσα από το ασκησιολόγιο ο σκύλος μας θα είναι σε θέση να σκεφτεί και να διατηρήσει την ψυχραιμία του όταν κάτι τον στρεσάρει.

5. Φυσικά δεν μπορούμε να παραλείψουμε την αύξηση αυτοπεποίθησης που μπορεί να κερδίσει ο σκύλος μας μέσα από την εκμάθηση εντολών. Η επιβράβευση του σκύλου μας όταν κάνει κάτι σωστό θα τον οδηγήσει στο αίσθημα της ασφάλειας και θα του παρέχει ηρεμία χωρίς έντονες αντιδράσεις.

6. Ένα ακόμα μεγάλο όφελος είναι ότι μέσα από την διαδικασία της εκπαίδευσης γενικότερα, δυναμώνουμε τον δεσμό που έχουμε με τον σκύλο μας αφού υπάρχει συνεργασία με όφελος και για τις δυο πλευρές, με αμοιβαία κατανόηση.

Τα παραπάνω αρκούν για να μπορέσει ο σκύλος μας να μειώσει το στρες που βιώνει σε καταστάσεις αφού είναι δίπλα μας και από εμάς αντλεί σιγουριά ότι τίποτα δεν μπορεί να πάει λάθος.

Σκεφτείτε σε μια δύσκολη και αρκετά αγχωτική στιγμή της ζωής σας, να μπορούσατε να βρείτε μια σίγουρη και συμπαγή καθοδήγηση από κάποιον που σας εμπνέει σιγουριά αυτοπεποίθηση εμπιστοσύνη και προστασία.

Η σταθερότητα που χτίζεται μέσα από την εκπαίδευση στην υπακοή βοηθάει πολύ τους σκύλους να ακολουθήσουν οδηγίες γιατί τους αρέσει η ρουτίνα και βολεύονται μέσα σε καταστάσεις που τους παρέχουν ηρεμία προστασία και ασφάλεια.

Θα κλείσω με κάτι που φαντάζομαι ότι θα θέλατε να ρωτήσετε, αφού αυτή την ερώτηση την έχω δεχτεί αρκετές φορές στις εκπαιδεύσεις τέτοιων σκύλων.

Γιατί εφόσον ο σκύλος μου στρεσάρεται με κάτι, να τον κρατήσω σε εκείνο το σημείο και να δουλέψω εντολές, και να μην τον απομακρύνω;

1. Γιατί αν απομακρύνεις τον σκύλο σου, δεν δημιουργείς αυτό το πλαίσιο ασφαλείας σιγουριάς καθοδήγησης και αυτοπεποίθησης που ανέλυσα στο προηγούμενο μέρος του βίντεο. Ο σκύλος βασίζεται στις ενστικτώδεις αντιδράσεις του, επιλέγει την φυγή, άρα δεν πρόκειται να ξεπεράσει ποτέ το πρόβλημα του και σίγουρα δεν πρόκειται ποτέ να σε εμπιστευτεί.

2. Η ανασφάλεια μπορεί να γενικευθεί με ραγδαίους ρυθμούς και να περάσει σε πολλαπλές καταστάσεις χωρίς καν να το καταλάβουμε. Άρα το να επιτρέψουμε την φυγή είναι περισσότερο εξυπηρέτηση της ανασφάλειας του σκύλου μας παρά βοήθεια στο να την ξεπεράσει.

3. Δυστυχώς το περιβάλλον στο οποίο θα κινηθεί ένας σκύλος δεν μπορείς να το ελέγξεις.
Δεν είσαι σε θέση να ξέρεις τι θα βρεις μπροστά σου όταν θα βγεις από το σπίτι σου. Δεν είσαι σε θέση να γνωρίζεις που θα βρεθεί το ερέθισμα που προκαλεί στρες και ανασφάλεια στον σκύλο σου. Σταδιακά, θα φτάσει σε σημείο που δεν θα μπορεί να αντέξει αυτά που συμβαίνουν γύρω του και θα αντιδράει σχεδόν στα πάντα.

Όσο πιο εξυπηρετικοί είμαστε με τις ανασφάλειες του σκύλου μας τόσο πιο πολύ ρισκάρουμε να δημιουργήσουμε έναν σκύλο που δεν αντέχει το περιβάλλον που ζει.

4. Δεν θα μπορέσουμε ποτέ να του εξηγήσουμε ότι αυτό που τον τρομάζει είναι παράλογο και δεν χρειάζεται να το φοβάται!!

Αν παρατηρείτε ανασφάλεια στον σκύλο σας, επισκεφθείτε άμεσα έναν εκπαιδευτή για να γίνει σωστή αξιολόγηση του σκύλου και να βρείτε την σωστή καθοδήγηση που χρειάζεστε.